Sürekli Hareket Halinde: Bitmeyen Geçmiş / Kahraman Çayırlı
İsrail Edebiyatı’nda çok kuvvetli etkiler yaratan Yaakov Shabtai’nin Bitmeyen Geçmiş romanının en önemli karakteri Tel Aviv sokakları
İsrailli yazar Yaakov Shabtai’nin Bitmeyen Geçmiş romanını okurken aklımdan hep bir kelime geçti: Kasırga. Çünkü özünde Goldman, Israel ve Caesar isminde üç arkadaş ve mücavirlerindeki insanların yaşadıklarını anlatan roman hem bir zaman kasırgası hem de karakterler ve olaylar silsilesi açısından sayfalarda mütemadi kasırgalar üretiyor: Goldman’ın babası Ephraim, Ephraim’in karısı Regina, Caesar’ın üvey kardeşi Ruhama, Goldman’ın abisi Joel, karısı Zipporah ve oğullarından ikisi, Meir ve Jeremiah… Shabtai’nin roman evrenine dahil olduktan sonra dışarı çıkmak sanırım imkânsız.
Marcel Proust’un Kayıp Zamanın İzinde eseriyle karşılaştırılan Bitmeyen Geçmiş 1977’de ilk yayımlandığında 280 sayfa uzunluğunda mütemadi bir paragraftan müteşekkil iken İngilizce çevirisinde (Dalya Bilu, 1985) paragraflar ayrılmış *. Roman yayımlandığında İsrail Edebiyatı’nı etkileri uzun yıllar boyunca sürecek ölçüde, çok şiddetli bir şekilde sarsmış.
Goldman’ın babasının cenazesiyle başlayan roman esnasında toplumsal bir patlamanın eşiği hissini duyumsadım sık sık. Bir de yazarın zaman sunumunda yarattığı farklılıklardan söz etmeliyiz. Roman, ismi gibi sürekli devam eden bir geçmiş duygusu ve algısıyla sürüyor. Bu geçmiş her an çok eski bir noktaya zıplayabiliyor hemen akabinde günümüze geliyor bu şekilde zaman zigzagları çok seri devam ediyor.
Bitmeyen Geçmiş’te Alman matematikçi ve astrolog Johannes Kepler’in Somnium ya da Ay Astronomisi de var. Tel Aviv sokaklarında uzun uzun yürümek de. Klasik olacak ama hakikaten Tel Aviv bu romanın belki de en mühim süjesi. Evet karakterlerin kimlikleri, sosyo-psikolojik aidiyetlerinin hudutları sürekli hareket halinde ama Shabtai belli ki şehrin değişimini de bu romanın başat hususlarından biri addetmiş.
Aile kelimesini en baştan örmek
Yazarın, babası öldüğünde henüz sekiz aylık olan kızı Noa Shabtai, yönettiği My Father, Yaakov Shabtai (Babam, Yaakov Shabtai, 2014) belgeseli esnasında babasının birlikte çalıştığı tiyatro yönetmenleri, editörü ve diğer insanlarla görüşüyor. Kimi fotoğrafları ilk kez görüyor. Bitmeyen Geçmiş’i adeta tekrar tekrar okuyor. Aile kelimesini harf harf, sekans sekans en baştan örüyor. Tiyatro oyunları, şarkı sözleri, kısa öyküler de yazan Yaakov Shabtai’nin (1934-1981) gündelik hayattaki bazı detayları veya sıradan olguları ilaveten felsefi olarak da ele alışı zaman aktarımına bu denli uyarak eklemlendiği için Bitmeyen Geçmiş çok kıymetli. Bu güzel edebi kasırgaya kapılmamak mümkün değil.
Bitmeyen Geçmiş
Yaakov Shabtai
İthaki Yayınları
Türkçesi: Süreyya Çalıkoğlu
Roman / 368 sayfa
