Çenginin Oynadığı Yerde Biz De Oturuyoruz / Kahraman Çayırlı
Köy yolları, tren istasyonları, soğuklar, kamyon yolculukları, ilginç bir konferans… Yeni Dünya atmosfer kurma biçimiyle, okurla kurduğu mesafe ile çok başarılı.
Bir noktadan sonra insan, ömrünün kısıtlı olduğunu, okumak istediği tüm kitapları okuyamayacağını fark edince durup klasiklere dönüyor. İki iyi dizeyle karşılaşabilme umuduyla kocaman bir şiir kitabını, farklı birkaç paragraf var mı diye uzun bir öykü kitabını ya da bir romanı okumak zaman açısından çok büyük bir lüks. Halbuki klasiklerde eskimeyen, okura her daim bir şeyler katan, yeni bakışlar ekleyen kıymetli bir güzellik var. Örneğin Yeni Dünya, Sabahattin Ali’nin 1936 ila 1942 seneleri arasında muhtelif dergilerde yayımlanan öykülerinden müteşekkil. Üzerlerinden seksen – doksan yıl; neredeyse bir asır geçecek ancak aynı heyecanla, değerlerinden hiçbir şey kaybetmeden kendilerini okutabiliyorlar.
Köylerde, kasabalarda gezinirken yazarın gerçekçi üslubu; hayata dair her tür durumu, duyguyu, değişimi objektif bir şekilde aktarması benim için en önemli başarısı. Yazarın Aydın’da ve Konya’da Almanca öğretmenliği yaptığını biliyoruz; buralarda köy ve kasaba insanlarını, yaşamlarını, karakterlerini çok iyi gözlemlemiş, tanımış olmalı. Kitaba ismini veren öyküde artık vakti geçmiş Yeni Dünya isimli bir çengiyle karşılaşıyoruz; yazar çengiyi, saniyeden saniyeye değişen ruh halini, yüzündeki makyajı öyle tane tane, öyle güzel betimliyor ki; bu kısımların, bu sayfaların kitabın en iyi yerleri olduğunu düşünüyorum. Orhangazi’de geçen Selam adlı öykü de çok başarılı.
Atmosfere dahil olduktan sonra…
Öykü bana göre bambaşka bir tür. İçerdiği şiirin, şiir malzemesinin dozu fazla kaçmadan, romanda olduğu gibi uzun coğrafyalara, hacimli kâğıtlara dağılmadan; denemede olduğu gibi geniş bir arazide serbestçe gezinmeden okuru zor bir yolda yürütüyorsunuz. O güç denge hiç bozulmamalı, tumturaklı benzetmeler öykünün atmosferini, göğünü kapatmamalı, ilk cümleden hemen o mekânda, orada olmalıyız. Okur atmosfere bir kere dahil olduktan sonra istediğiniz ölçüde öykünün içeriğiyle, ayarladığınız mesafeyle okura istediğiniz etkiyi yapmanız mümkün. Okurdan önemli ölçüde emek de talep edebilirsiniz; vermek istediğiniz mesajı doğrudan da gönderebilirsiniz.
Gerçekçi üslubu diğerlerine, öteki biçemlere yeğliyorum. Köy yolları, tren istasyonları, soğuklar, kamyon yolculukları, ilginç bir konferans… Sanki çenginin oynadığı yerde biz de oturuyoruz. Yeni Dünya’nın en büyük başarısı bu. O yüzden bu öyküleri mutlaka okumalısınız.
Yeni Dünya
Sabahattin Ali
İş Bankası Kültür Yayınları
Öykü / 148 sayfa
